ΦΑΚΟΙ ΕΠΑΦΗΣ
Επιπλοκές από μη σωστό χειρισμό

Ο φακός επαφής είναι ένα διορθωτικό, κοσμητικό ή και θεραπευτικό μέσο που χρησιμοποιείται για τη διόρθωση μιας διαθλαστικής ανωμαλίας, χρησιμοποιείται, δηλαδή, από ανθρώπους με προβλήματα όρασης όπως η μυωπία, η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός, και η πρεσβυωπία.

Οι φακοί επαφής χρησιμοποιούνται συνήθως για την αποφυγή χρήσης γυαλιών. Οι άνθρωποι επιλέγουν να φορούν φακούς επαφής για πολλούς λόγους, συχνά λόγω της εμφάνισής τους και λόγους πρακτικότητας. Σε σύγκριση με τα γυαλιά, οι φακοί επαφής δεν προκαλούν πρισματική εκτροπή των αντικειμένων στις μεγάλες ανωμαλίες προσφέροντας ταυτόχρονα ευρύτερο πεδίο όρασης και είναι ιδανικοί για τη διόρθωση της ανισομετρωπίας, της μεγάλης δηλαδή ανισότητας της διαθλαστικής ισχύος των δύο οφθαλμών. Χαρίζουν αισθητικό αποτέλεσμα, είναι πιο κατάλληλοι και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αθλητικές δραστηριότητες και αποφεύγονται τα προβλήματα λόγω καιρικών συνθηκών (βροχή – ομίχλη). Επιπλέον, χρησιμοποιούνται και για θεραπευτικούς σκοπούς, όπως οι θεραπευτικοί κερατοκωνικοί φακοί επαφής στην περίπτωση του κερατόκωνου.

Οι φακοί επαφής πέρα από μια σειρά πλεονεκτημάτων που προσφέρουν στο χρήστη, όντας ένα «ξένο σώμα», εντούτοις, το οποίο έρχεται σε επαφή με την πρόσθια επιφάνεια του κερατοειδή χιτώνα του ματιού, απαιτούν κατάλληλη φροντίδα και συντήρηση, έννοιες συνυφασμένες με τους κανόνες υγιεινής. Η σωστή μέθοδος περιποίησης των φακών, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στη χρήση τους, συμβάλλοντας στην επιτυχημένη, χωρίς προβλήματα, χρήση φακών επαφής και βοηθώντας στην ελαχιστοποίηση ανεπιθύμητων αντιδράσεων.

Μία σημαντική κατηγορία τέτοιου είδους ανεπιθύμητων αντιδράσεων ή αλλιώς επιπλοκών που συνδέονται με τη χρήση φακών επαφής, η οποία κατά μεγάλο μέρος της, απορρέει από τη μη συμμόρφωση των χρηστών για τη σωστή φροντίδα και συντήρηση τους, αποτελεί και το κομμάτι των εναποθέσεων.

Καθημερινά εναποτίθενται στους φακούς επαφής:
-Περιβαλλοντικοί ρύποι & σκόνη από την ατμόσφαιρα
-Πρωτεΐνες και λιπίδια από τα δάκρυα
-Υπολείμματα απολέπισης επιθηλιακών κυττάρων
-Άλατα
-Εναποθέσεις από ίχνη διαφόρων ειδών καλλυντικών

και στην πιο επικίνδυνη των περιπτώσεων:
– αποικίες από μύκητες, βακτήρια και παθογόνοι μικροοργανισμοί, των οποίων καθώς η συσσώρευση αυξάνεται, ενδέχεται να δημιουργήσουν ενοχλήσεις και μολύνσεις στα μάτια του χρήστη φακών επαφής.

Στις επιδράσεις που ενδεχόμενα να έχουν αυτές οι εναποθέσεις στην οφθαλμική υγεία συγκαταλέγονται:

– Χαμηλή οπτική οξύτητα, συνεπώς κακή και θολή όραση
– Δακρύρροια και εκκρίσεις
– Μηχανικό τραύμα – στίξη
– Οίδημα βολβικού επιπεφυκότα
– Γιγαντιαία θυλακιώδη επιπεφυκίτιδα
– Επιδείνωση υπάρχουσας ξηροφθαλμίας
– Επιδείνωση υποξίας
– Επιδείνωση στεατίου
– Υπεραιμία και χρώση γύρω από το σκληροκερατοειδές όριο
– Ανώτερη φλεγμονή του σκληροκερατοειδικού ορίου
– Τοξοειδή ανώτερη επιθηλιακή απόπτωση (SEAL)
– Ερυθρότητα οφθαλμού
– Μικροβιακή κερατίτιδα
– Στικτή επιθηλιακή κερατίτιδα (SPK)
– Έλκος κερατοειδούς

Σήμερα, ποσοστό υψηλότερο του 70% των χρηστών έχει υιοθετήσει τη χρήση φακών επαφής συχνής αντικατάστασης και αυτός ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται. Επομένως, η κλινική επίδραση των φακών επαφής στην οφθαλμική υγεία θα έπρεπε να έχει παρουσιάσει βελτίωση. Παρόλα αυτά, μία ανασκόπηση σε μελέτες και έρευνες των τελευταίων χρόνων αμφισβητούν αυτήν την υπόθεση.

Η μη συμμόρφωση (noncompliance) είτε αυτή σχετίζεται με το χρήστη, είτε με τον εφαρμοστή φακών επαφής είναι η κύρια πηγή δυσμενών παρενεργειών συνδεδεμένων με τη χρήση φακών συχνής αντικατάστασης και υποδηλώνει ότι η συμπεριφορά του χρήστη δεν συμπίπτει με την κλινική εντολή ή ότι ο εφαρμοστής δεν υπενθυμίζει το πλάνο χρήσης των φακών, το οποίο συστήνεται από τον κατασκευαστή των φακών. Η μη συμμόρφωση περιλαμβάνει την παρατεταμένη χρήση φακών επαφής (φακοί που φοριούνται για μεγαλύτερη χρονική περίοδο από αυτήν που έχουν σχεδιαστεί), και επίσης σε αυτήν συγκαταλέγονται ο ανεπαρκής καθαρισμός, η ακατάλληλη χρήση των καθαριστικών διαλυμάτων, καθώς επίσης και ο ύπνος με τους φακούς επαφής, οι οποίοι θα έπρεπε να είχαν αφαιρεθεί μετά από χρήση μίας ημέρας.

Η παρατεταμένη χρήση (overwear) ίσως αποτελεί την πιο χαρακτηριστική συμπεριφορά της μη συμμόρφωσης των χρηστών και τα στοιχεία που έχουμε μέχρι σήμερα, υποδηλώνουν ότι οι χρήστες έχουν την τάση να επιμηκύνουν, ίσως για οικονομικούς λόγους, τη διάρκεια των φακών τους σε σχέση με αυτή που έχει συστηθεί και μάλιστα να τους αφαιρούν όταν νιώσουν κάποια ενόχληση ή δυσανεξία αντί μετά από την προγραμματισμένη περίοδο χρήσης.

Γιγαντιαία Θυλακιώδης Επιπεφυκίτιδα προερχόμενη από παρατεταμένη χρήση φακών επαφής

Λαμβάνοντας υπόψη ότι για ένα υψηλό ποσοστό των εναποθέσεων, υπαίτιοι είναι η ανεπαρκής φροντίδα και η γενικότερη αμέλεια των κανόνων υγιεινής, σίγουρα θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι όλες αυτές οι αρνητικές επιδράσεις και παρενέργειες θα μπορούσαν να αποφευχθούν απλά ακολουθώντας τις σωστές διαδικασίες περιποίησης και φροντίδας.

Η φροντίδα και η συντήρηση των φακών επαφής (lens care) αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στη χρήση τους βοηθώντας στην ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων αντιδράσεων. Η αναποτελεσματική εξουδετέρωση και απομάκρυνση των εναποθέσεων από τους φακούς επαφής είναι πιθανή αιτία μόλυνσης ή πρόκλησης ερεθισμού, κίνδυνοι οι οποίοι εγκυμονούν ακόμη και κατά το χειρισμό ή και την αποθήκευση των φακών.

Σκοπός ενός συστήματος φροντίδας είναι η αποτροπή μολύνσεων, η απομάκρυνση των εναποθέσεων και η εξασφάλιση της λειτουργίας των φακών, διατηρώντας την οφθαλμική υγεία, όραση και άνεση, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να είναι συμβατό με τους οφθαλμικούς ιστούς.

Ένα σύστημα φροντίδας μπορεί να αποτελείται από ένα μεμονωμένο διάλυμα πολλαπλών χρήσεων (multipurpose solution) έως μία σειρά από διάφορα διαλύματα ξεχωριστών λειτουργιών. Μερικά συστήματα προϋποθέτουν ενδιάμεσα βήματα για την ολοκλήρωση του έργου τους, ενώ κάποια έχουν έγκριση παράλειψης ενός ή περισσότερων βημάτων για τον ίδιο σκοπό. Απαραίτητη είναι η καθημερινή χρήση ενός κατάλληλου συστήματος φροντίδας, το οποίο αποτελείται από καθαριστικό ρύπων, διάλυμα έκπλυσης, διάλυμα απολύμανσης, καθαριστικό πρωτεϊνών, διάλυμα ενυδάτωσης και διαβροχής, και θήκη αποθήκευσης.

Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να απωθήσει τους χρήστες από το να κάνουν παρατεταμένη χρήση των φακών τους πέρα από το χρονικό όριο για το οποίο έχουν κατασκευαστεί και να τους προτρέψει να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες του εφαρμοστή τους.

Χριστίνα Μυρωνίδου

Οπτικός – Οπτομέτρης

mironidou.chris@gmail.com

Fb page Οπτικά Όρασις